روایتی دست اول از تیتراژنویسی محمدرضا شجریان - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگاران، روزنامه ایران نوشت: آن عکسی که محمدرضا شجریان، تنگ و سرخوشانه پرویز پرستویی را در آغوش گرفته، برای تبختر و خوش به حالی سینما کفایت می نماید. شجریان باز هم با سینمایی ها حشر و نشر داشته، چه آن زمان که برای بازدید به پشت صحنه مینای شهر خاموش رفت و با آقای بازیگر دیده بوسی کرد و چه آن وقت که با اصغر فرهادی و همایون و رایان شجریان، با شور و هیجان نشسته بود پای بازی فوتبال ایران و بوسنی در جام جهانی 2014. شجریان به قدری به سینما علاقه داشت که وقتی برای دریافت تندیس افتخار در نهمین جشن خانه سینما در شهریور 84 روی صحنه تالار وحدت رفت و کنار امین تارخ - طاهرخان بحر نورِ دلشدگان - نهاده شد، تصنیف محبوب خودش را برای خواندن برگزید که به وقت تنهایی زمزمه می کرد: مرا عاشقی شیدا فارغ از جهان تو کردی... تو کردی...

از دیگر مصادیق دلبستگی و پیوند دماوند موسیقی ایران، خواندن برای دلشدگان، استفاده از صدایش در ابجد و زمستان است و البته خطاطی تیتراژ دو فیلمفارسی محض به نام های قلاب (قلاب کمر) و رضا چلچله است.

1. دلشدگان/ 1370

دلبر برفت و...

دلشدگانِ علی حاتمی اولین و تنها فیلمی است که محمدرضا شجریان برای آن خواند و بعداً تصانیف و آوازهای او در این فیلم همراه افزوده هایی در قالب آلبومی به همین نام منتشر شد. تیتراژ آغازین و پایانی این فیلم از جمله عنوان بندی های فکرشده و خوب اجراشده سینمای ایران است و وقتی استاد یوسف سازساز (علی اصغر گرمسیری) مشغول کار است، نام عوامل فیلم بر تصویر نقش می بندد.

2. ابجد/ 1381

امکانِ هنر

ابجد دومین فیلمی است که از صدای شجریان بهره می برد، البته هیچکدام از تصانیف و آوازهای اثر اختصاصی نیست و از خوانده های قبلی او استفاده می گردد؛ دولت عشق، ایران ای سرای امید و.... این فیلم ابوالفضل جلیلی به دلیل مشابهت هایی که میان شخصیت اصلی و نوجوان فیلم (امکان) با بخش هایی از زندگی شجریان دارد، جالب توجه است و حضور صدایی او را توجیه می نماید. شجریان هم در مقطعی برای فعالیت در هنر با مخالفت خانواده روبه رو شد، هم در مقطعی تابلونویسی می کرد.

3. زمستان است/ 1384

هوا دلگیر درها بسته

زمستان استِ رفیع پیتز که اصلاً به مهدی اخوان ثالث تقدیم شده، سومین و آخرین فیلمی است که به شکل مهم و معین کننده ای از صدای شجریان استفاده می نماید. با این که قصه فیلم برگرفته از داستان سفر محمود دولت آبادی است اما انگار همه چیز بر اساس آواز شجریان و شعر اخوان ثالث شکل گرفته و فیلم بدون این دو قطعاً چیزی کم دارد. تیتراژ پایانی هم که مزین به سلانه حسین علیزاده است. اصلاح می کنم؛ بدون این سه.

تیتراژ نویسی های شجریان در سینما

4. قلاب و رضا چلچله/ 1350

چه شد که شجریان وارد جهانی تیتراژ شد؟

به تازگی عباس بهارلو منتقد فیلم و پژوهشگر سینما در صفحه شخصی اش در اینستاگرام، با ذکر مثال اشاره نمود که شجریان در سال 50، خطاط تیتراژ فیلم های قلاب و رضاچلچله بود. شجریان یک سال قبلش رتبه ممتازی در خوشنویسی به دست آورده بود و هنوز با نام مستعار سیاوش بیدگانی به عنوان خواننده با رادیو همکاری می کرد. نکته جالب این که تهیه کننده و بازیگر نقش اصلی هر دو فیلم رضا بیک ایمانوردی بود.

محمد بانکی تهیه کننده، کارگردان، بازیگر و عکاس 76 ساله که عکاس هر دو فیلم بود، درباره دلیل همکاری شجریان 31 ساله در این کارها به ایران آدینه می گوید: آقای بیک، راننده ای مشهدی به نام کریمی داشت که بعداً مسئول پخش استودیو آربی شد. او با آقای شجریان دوست بود. برای همین هم ایشان را برای نوشتن تیتراژ معرفی کرد.

وقتی از بانکی می پرسیم که آیا بیک و شجریان ملاقاتی با هم داشتند یا عکس مشترکی از آنها موجود است؟ جواب می دهد: آن موقع آقای شجریان معروف نبود. ممکن بود وقتی ایشان برای دیدن آقای کریمی به استودیو می آمد، آقای بیک را هم می دید اما بعید می دانم عکس مشترکی از آنها موجود باشد.

این را که شجریان بعدها هیچ وقت اشاره ای به حضور خطاطانه اش در این دو فیلم نکرد، احتمالاً باید به سطح کیفی پایین و فضای فیلمفارسی آنها مربوط بدانیم. از نکته های جالب تیتراژ فیلم قلاب یکی هم این است که شجریان با خط نستعلیق اسم دو خواننده پرآوازه زن آن زمان را نوشت که ترانه هایی در این فیلم می خوانند. آن موقع شاید هیچ کس حتی خود شجریان نمی دانست که خطاط آن دو فیلم، در آینده، به خواننده ای درخشان در موسیقی تبدیل می گردد. او سال ها قبل تر از این که اسم پوران را با خط خوش در تیتراژ یک فیلمفارسی بنویسد هم از یک شب تا صبح سعی نموده بود، آهنگ ای سیمین بر عشوه مکن پوران خانم را با سنتور بزند.

و سر آخر ایـن که

یکی از نکته های بامزه کارنامه شجریان در تیتراژنویسی هم مربوط به آخر فیلم رضا چلچله می گردد. شجریان که خطش در تیتراژ اول، هماهنگی جذابی با عنوان بندی کارتونی با طراحی قاسمی وند (به عنوان سازنده تیتراژ) دارد، در آخر عنوان بندی پایانی، (حتما بنا به خواسته بیک) با خط نستعلیق می نویسد: خدا نگهدار، بزودی ملاقات ما در فیلم رضا چلچله و چراغ جادو. اما هرگز قسمت دوم این فیلم ساخته نشد. اگر هم ساخته می شد، شجریان دیگر ب قدری در موسیقی و آواز معتبر و متبحر شده بود که احتیاج به چیره دستی و خوشنویسی برای سینما نداشت.

dorezamin: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور لحظه آخری، تور ارزان، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه